Op 7 oktober bezocht ik het op 19 september geopende Holocaust Monument Nederland in Amsterdam. Het herinnert aan de 102.000 Joden, Sinti en Roma die tijdens de oorlog vermoord werden. Het monument bestaat uit een groot aantal bakstenen muren met op elke steen de naam, de geboortedatum van de vermoorde persoon en de leeftijd die zij of hij bereikte.
Bij aankomst bij het monument valt meteen op hoe druk het er is. Allerlei mensen lopen langs de muren op zoek naar namen. Je ziet ook meteen het grote aantal steentjes dat bij de muren gelegd is. Volgens Joods gebruik leg je een steentje op iemands graf om aan te geven dat je er was en aan iemand gedacht hebt; iemands naam is er nog, wordt genoemd. De mensen die hier herdacht worden, kregen niet eens een graf en dat maakt deze plek extra belangrijk.
Op de muur ook de namen van de Joden die vanuit Bennekom hun vernietiging tegemoet gingen en voor wie in 2017 ‘Stolpersteine’ gelegd werden. Hierboven een foto van de stenen met de namen van het echtpaar Pagelsohn-Proskauer waarvoor voor hun voormalige woonhuis, Prins Bernhardlaan 28, ‘Stolpersteine’ gelegd werden.
Over hen schreef ik in het boek ‘Stolpersteine in Bennekom’. Bij de stenen met hun namen, dacht ik aan hen en noemde zachtjes hun namen. Tot slot legde ik een uit Bennekom meegenomen steentje bij de muur.
Bert Lever